30 marca 1945 roku Armia Czerwona zajmuje Gdańsk

30 marca 1945 roku Armia Czerwona zajmuje Gdańsk. Trwa tzw. operacja pomorska Armii Czerwonej, której celem jest zabezpieczenie prawego skrzydła głównych sił sowieckich, stojących już nad Odrą i przygotowujących się do ofensywy w kierunku Berlina. Po zdobyciu miasta i portu w Kołobrzegu potężne siły 2. Frontu Białoruskiego pod dowództwem marszałka Konstantina Rokossowskiego wraz z polską 1. Brygadą Pancerną LWP (dowodzoną wówczas przez sowieckiego podpułkownika Aleksandra Malutina) kierują się na wschód i północ, by zlikwidować gigantyczny „kocioł” wojsk hitlerowskich na Pomorzu i w Prusach Wschodnich. Zdobycie Gdańska – będącego obok Królewca głównym miejscem przerzutowym i ewakuacyjnym wojsk oraz ludności niemieckiej na zachód, a także miejscem produkcji U-bootów – jest kluczowym celem w tej operacji.

Sądne dni dla miasta nastają od 19 marca, kiedy to rozpoczynają się regularne naloty i ostrzał artyleryjski, obracające w ruinę większą część historycznego centrum oraz masakrujące ludność cywilną, usiłującą wydostać się z oblężonej twierdzy na Żuławy. Właściwy szturm, rozpoczęty 27 marca , doprowadza następnego dnia do zajęcia centrum miasta i portu. W tym też dniu polscy żołnierze, którym ze względów propagandowych pozwolono na wzięcie udziału w szturmie, zawieszają polską flagę na Dworze Artusa. Nie oznacza to jednak końca walk, gdyż likwidacja poszczególnych ognisk oporu Niemców trwa w samym mieście jeszcze do 30 marca, a załoga Westerplatte kapituluje dopiero 7 kwietnia. Jest w tym coś symbolicznego…

Czy zajęcie Gdańska przez Armię Czerwoną było faktycznie „wyzwoleniem” i „powrotem do Macierzy”, jak usiłowała to przedstawiać późniejsza komunistyczna propaganda? Formalnie zostało to potwierdzone utworzeniem województwa gdańskiego decyzją ówczesnego prezydenta Krajowej Rady Narodowej, Bolesława Bieruta, z 30 marca 1945 roku. Jeszcze jednak przez wiele miesięcy w Gdańsku faktycznie „gospodarzyły” w najlepsze wojska sowieckie, wywożące urządzenia portowe i prawie wszystko, co przedstawiało jakąkolwiek wartość, w głąb ZSRR. Minie jeszcze wiele miesięcy, zanim polska władza „ludowa” przejmie faktyczną kontrolę nad miastem, lub raczej nad tym, co z niego zostało.